Ομάδες Παραγωγών: Το κλειδί της επιτυχίας!

του Σπήλιου Καταφυγιώτη, Γεωπόνος Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης MSc

Μπορεί τα τελευταία χρόνια να επαναλαμβάνεται συνεχώς η σημασία της δημιουργίας Ομάδων Παραγωγών και να προβάλλεται σε συνέδρια και συζητήσεις ως κάτι νέο, αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι.

Πριν 45 χρόνια περίπου η Ε.Ε. θέτει για

πρώτη φορά τους όρους και τις προϋποθέσεις για τη σύσταση και τη λειτουργία των Ο.Π. και παράλληλα ανακοινώνει την οικονομική τους ενίσχυση. Είναι ο Κανονισμός της ΕΟΚ για την Κοινή Οργάνωση Αγοράς στον τομέα του λυκίσκου.

Η ευρωπαϊκή πολιτική για τη στήριξη και χρηματοδότηση των Ο.Π. συνεχίζεται τα επόμενα χρόνια και επεκτείνεται στον τομέα των οπωροκηπευτικών αλλά και σε επιλεγμένα αγροτικά προϊόντα σε διάφορα κράτη – μέλη.

Στην Ελλάδα…

Στη χώρα μας η πρώτη εναρμονισμένη με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς νομοθεσία για τις Ο.Π. έρχεται με Προεδρικό Διάταγμα το 1981. Αφορά τη δημιουργία Ο.Π. στους τομείς των οπωροκηπευτικών, λυκίσκου, μεταξοσκωλήκων, αλιείας και βάμβακος.

Με βάση το Π.Δ. κάθε Ο.Π. μετά την αναγνώρισή της προσθέτει στην επωνυμία της τη συντομογραφία της Ειδικής Γεωργικής Αναγνωρίσεων ΕΓΑ.

Σε πρωτοπόρες Ο.Π. με επιτυχημένη δραστηριότητα προβλέπεται η απονομή βραβείων μέσω της χορήγησης χρηματικών ποσών ενώ στους υπεύθυνους δίδονται τιμητικές διακρίσεις.

Το 1985 το Π.Δ. του 1981 καταργείται  με το Νόμο 1541 που αφορά τις Αγροτικές Συνεταιριστικές Οργανώσεις και το 1986 δημοσιεύεται χωρίς ιδιαίτερες αλλαγές το Π.Δ. 36 στο οποίο αναφέρονται οι Όροι, Προϋποθέσεις και διαδικασία αναγνώρισης Ο.Π. και Ενώσεων Ο.Π.

Το κράτος ωστόσο δεν στήριξε όσο θα έπρεπε την πολιτική των Ο.Π. και δόθηκε προτεραιότητα στην ανάπτυξη των συνεταιριστικών οργανώσεων.

Οι Ομάδες Παραγωγών σήμερα

Τα τελευταία χρόνια η οικονομική κρίση οδήγησε πολλούς στην προσπάθεια δημιουργίας συνεργασιών με σκοπό την από κοινού αντιμετώπιση των δύσκολων οικονομικών συνθηκών.

Σίγουρα, η «αναγκαστική» συνεργασία δεν αποτελεί την καλύτερη προϋπόθεση για να στηριχθεί μια προσπάθεια βιώσιμης ανάπτυξης.

Θα ήταν αρκετά πιο αποτελεσματική μια από κοινού προσπάθεια η οποία πηγάζει μέσα από την έντονη επιθυμία για συνεργασία, συμπόρευση, συλλογικότητα.

Όσοι λοιπόν με ευκολία μιλούν σήμερα για την αναγκαιότητα δημιουργίας Ο.Π.  θα πρέπει να αναλογιστούν κατά πόσον η κουλτούρα και οι «συνήθειες» της αγροτικής κοινωνίας το επιτρέπουν και αν η πλειοψηφία των ελλήνων αγροτών είναι προετοιμασμένοι να ενταχθούν σε τέτοιου είδους σχήματα.

Το κλειδί της επιτυχίας

Εν τούτοις, πολλοί, ιδιαίτερα νέοι αγρότες, αναρωτιούνται πως θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια ομάδα παραγωγών, πως θα καταφέρουν να παράγουν από κοινού μεγαλύτερες ποσότητες προϊόντων με σκοπό να μειώσουν το κόστος παραγωγής και να εξάγουν σε ανταγωνιστικές τιμές τα προϊόντα τους. Κι όμως, οι όροι και οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία και λειτουργία μιας ομάδας παραγωγών, τα οποία θα δούμε αναλυτικά αμέσως παρακάτω δεν αποτελούν το δύσκολο κομμάτι.

Πριν από όλα, η ομάδα πρέπει να καταφέρει να λειτουργεί ως ομάδα. Για να πετύχει αυτό, καθοριστικό ρόλο έχουν τα μέλη-παραγωγοί.

Κοινοί στόχοι, κοινές αντιλήψεις, ικανότητα διαλόγου, υπευθυνότητα, ειλικρίνεια. Στοιχεία που οφείλουν να υπερισχύουν μέσα σε μια συμπαγής ομάδα.

Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι μια υγιής ομάδα παραγωγών ναι μεν μπορεί να αποτελεί έναν δυνατό παίκτη στην εγχώρια και διεθνή αγορά αγροτικών προϊόντων, εξακολουθεί όμως να λειτουργία μέσα σε ένα άκρως ανταγωνιστικό, παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον.

Η παγκοσμιοποίηση των αγορών και η ολοένα πιο πιεστικές συνθήκες ανταγωνισμού, ιδιαίτερα στον κλάδο των τροφίμων, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για αυτόνομες κινήσεις ανεξάρτητων αγροτών ή για αδύναμες οργανώσεις παραγωγών.

Οι υγιείς ομάδες παραγωγών θωρακίζουν τους γεωργούς και βοηθούν στην αντιμετώπιση των όποιων σύγχρονων προκλήσεων.

Για το σκοπό αυτό η Ε.Ε. ενθαρρύνει και χρηματοδοτεί μέσω της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής τη σύσταση ομάδων παραγωγών.

Ομάδα Παραγωγών σημαίνει:

Κοινή διάθεση, κοινή οργάνωση πώλησης ή κοινή μεταφορά του γεωργικού/κτηνοτροφικού προϊόντος

Κοινή συσκευασία, επισήμανση ή προώθηση

Κοινή οργάνωση του ποιοτικού ελέγχου

Κοινή χρήση εξοπλισμού ή εγκαταστάσεων αποθήκευσης

Κοινή μεταποίηση

Κοινή διαχείριση των αποβλήτων που σχετίζονται άμεσα με την παραγωγή

Κοινή προμήθεια εισροών

Τα παραπάνω δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι πρέπει να υλοποιηθούν μόνο από τους παραγωγούς – μέλη μιας Ο.Π. Εκτός της παραγωγής προϊόντων, όλες οι άλλες δραστηριότητες μιας Ο.Π.μπορούν να ανατεθούν από τους παραγωγούς – μέλη σε άλλες επιχειρήσεις του κλάδου. Έτσι, μια Ο.Π. έχει τη δυνατότητα να αναθέσει σε άλλες εξειδικευμένες επιχειρήσεις π.χ. την μεταποίηση, την τυποποίηση του προϊόντος της, την προβολή και την προώθησή του κλπ. Ακόμα και δραστηριότητες οι οποίες δεν αφορούν άμεσα το παραγόμενο προϊόν, όπως π.χ. η εκπαίδευση των παραγωγών – μελών, η τήρηση λογιστικών βιβλίων, η έρευνα, η καινοτομία κλπ μπορούν να ανατεθούν σε εξωτερικούς εξειδικευμένους συνεργάτες.

Μέσω μιας υγιούς Ομάδας Παραγωγών:

Ο κάθε παραγωγός – μέλος γνωρίζει εξ αρχής την ποσότητα που θα πρέπει να παράγει.

 Προμηθεύεται εισροές (σπόρους, λιπάσματα κλπ) με χαμηλό κόστος.

Το παραγόμενο προϊόν μεταποιείται, συσκευάζεται και προωθείται με χαμηλό κόστος.

Παρέχονται πολλές ευκαιρίες χρηματοδότησης από την Ε.Ε. και αυξημένη μοριοδότηση για επενδυτικά προγράμματα.

Υπάρχει δυνατότητα χρηματοδότησης έως και 100% δράσεων για τη σύσταση και λειτουργία της ομάδας.

Για τη σωστή λειτουργία μιας ομάδας παραγωγών οι παραγωγοί – μέλη της οφείλουν να συμφωνούν κατ’ ελάχιστο στα παρακάτω:

Στην παραγόμενη ποσότητα και ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος.

Στη διαχείριση των γεωργικών τους εκμεταλλεύσεων με μεθόδους που μειώνουν το κόστος παραγωγής.

Στον τρόπο προβολής και προώθησης του παραγόμενου προϊόντος.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι σε μια Ομάδα Παραγωγών έχουν τη  δυνατότητα να μετέχουν και μέλη τα οποία δεν είναι παραγωγοί, με την προϋπόθεση ότι οι παραγωγοί-μέλη διατηρούν την πλειοψηφία και ελέγχουν την λήψη αποφάσεων.

Όλες οι προϋποθέσεις για την ίδρυση μιας Ο.Π.

1ον: Τι γεωργικό προϊόν πρέπει να παράγεται σε μια Ο.Π.;

Γεωργικά προϊόντα που ανήκουν στον τομέα των οπωροκηπευτικών (φρούτα, λαχανικά) ή και γεωργικά προϊόντα που προορίζονται αποκλειστικά για μεταποίηση. Π.χ. Καλλιέργεια αρωματικών φυτών για την παραγωγή αιθέριων ελαίων.

2ον: Ποιος είναι ο ελάχιστος αριθμός παραγωγών – μελών για τον σχηματισμό μιας Ο.Π.;

Για να αναγνωριστεί μια Ομάδα Παραγωγών  πρέπει να διαθέτει έναν ελάχιστο αριθμό παραγωγών ομοειδών προϊόντων. Ο αριθμός αυτός μπορεί να διαφέρει από μια Περιφερειακή Ενότητα σε άλλη και εξαρτάται από το παραγόμενο προϊόν. Έτσι, υπάρχουν περιοχές στις οποίες ο ελάχιστος αριθμός των παραγωγών-μελών για τη συγκρότηση μιας Ο.Π. μπορεί να ξεκινάει από μόλις 10 παραγωγούς και να φθάνει μέχρι 300.

Στην περίπτωση της παραγωγής βιολογικών φρούτων, λαχανικών ο ελάχιστος αριθμός μελών  για την δημιουργία μιας Ο.Π. είναι 10 παραγωγοί.

3ον : Μπορεί ένας παραγωγός να ανήκει σε περισσότερες από μια Ο.Π. και τι ποσότητα οφείλει να διαθέτει μέσω της Ο.Π.;

Κάθε παραγωγός μπορεί να είναι μέλος μίας μόνο ομάδας παραγωγών για ένα συγκεκριμένο προϊόν της εκμετάλλευσής του και να διαθέτει στο εμπόριο μέσω της Ομάδας Παραγωγών τουλάχιστον το 90% της παραγόμενης ποσότητας του συγκεκριμένου προϊόντος.

4ον: Ποια είναι η ελάχιστη διάρκεια συμμετοχής σε μια Ο.Π. για έναν παραγωγό – μέλος;

Η ελάχιστη διάρκεια συμμετοχής ενός παραγωγού σαν μέλος σε μια ΟΠ καθορίζεται στο καταστατικό της ΟΠ και δεν μπορεί να είναι μικρότερη του ενός έτους. Βέβαια σε περιπτώσεις που η ΟΠ υλοποιεί επιχειρησιακό πρόγραμμα ή έχει δεσμευτεί με υπογραφή συμβάσεων μεταποίησης ή υπάρχουν άλλες δεσμεύσεις κανένα ενεργό μέλος δεν μπορεί να αποχωρήσει.

5ον: Ποια είναι η ελάχιστη αξία εμπορεύσιμης παραγωγής;

Για να αναγνωριστεί μια Ομάδα Παραγωγών  πρέπει να διαθέτει μια ελάχιστη αξία εμπορεύσιμης παραγωγής.

Η αξία της εμπορεύσιμης παραγωγής υπολογίζεται ως η μέση αξία της παραγωγής που διετέθη στο εμπόριο κατά τα τρία προηγούμενα οικονομικά έτη, από όλους τους παραγωγούς − μέλη.

Η ελάχιστη αξία εμπορεύσιμης παραγωγής μπορεί να διαφέρει αναλόγως της Περιφερειακής Ενότητας που ανήκει η Ομάδα Παραγωγών αλλά και το προϊόν που παράγει. Έτσι, υπάρχουν περιοχές στις οποίες η ελάχιστη αξία εμπορεύσιμης παραγωγής πρέπει να ανέρχεται στα  2,7 εκατ. €/ έτος και σε κάποιες ειδικές περιπτώσεις να είναι μόλις 30.000 €/ έτος. Για παράδειγμα στην Περιφέρεια Κρήτης και για την παραγωγή φραγκόσυκων η ελάχιστη αξία εμπορεύσιμης παραγωγής ανέρχεται στα 30.000 €/ έτος.

6ον : Η Ο.Π. έχει τη δυνατότητα πώλησης παραγόμενου προϊόντος από παραγωγούς μη μέλη;

Μια Ο.Π. μπορεί να πωλεί προϊόντα παραγωγών οι οποίοι δεν είναι μέλη της, εφόσον είναι αναγνωρισμένη για τα εν λόγω προϊόντα και υπό τον όρο ότι η οικονομική αξία της δραστηριότητας αυτής είναι χαμηλότερη από την αξία της παραγωγής της που διατίθεται στο εμπόριο.

7ον : Πως αποδεικνύεται ότι η παραγόμενη ποσότητα γεωργικού προϊόντος προορίζεται για μεταποίηση;

Οι Ομάδες Παραγωγών μέσω γραπτών συμβάσεων με τις μεταποιητικές μονάδες και με την τήρηση αρχείου παραστατικών  διασφαλίζουν ότι τα προϊόντα τους που προορίζονται για μεταποίηση παραδόθηκαν πράγματι για μεταποίηση.

Οι Ο.Π. φυλάσσουν αρχεία, που περιλαμβάνουν και λογιστικά έγγραφα, τουλάχιστον επί 5 έτη, τα οποία αποδεικνύουν ότι η οργάνωση παραγωγών συγκέντρωσε την προσφορά και διέθεσε στην αγορά τα προϊόντα των μελών της, για τα οποία έχει αναγνωριστεί.

8ον : Είναι απαραίτητη η ύπαρξη επιχειρησιακού ταμείου;

Μια Ομάδα Παραγωγών οφείλει να έχει επιχειρησιακό ταμείο στο οποίο κατατίθενται οι χρηματικές εισφορές των μελών-παραγωγών και χρησιμοποιείται μόνο για τη χρηματοδότηση του επιχειρησιακού προγράμματος.

Οικονομική ενίσχυση των Ο.Π. – Τα Επιχειρησιακά Προγράμματα

Οι αναγνωρισμένες ΟΠ έχουν τη δυνατότητα υποβολής επιχειρησιακού προγράμματος διάρκειας 3 έως 5 ετών το οποίο εφαρμόζεται σε ετήσιες περιόδους από 1η Ιανουαρίου μέχρι 31η Δεκεμβρίου.

Το ανώτερο ετήσιο ύψος επένδυσης καθορίζεται στο 8,2% της αξίας της παραγωγής που διατίθεται στο εμπόριο από την ΟΠ κατά την περίοδο αναφοράς Η ετήσια περίοδος αναφοράς καθορίζεται από 1 Ιανουαρίου μέχρι 31 Δεκεμβρίου δύο έτη πριν το έτος έναρξης της υλοποίησης του προγράμματος.

Το ύψος της χρηματοδότησης  από την Ε.Ε. ανέρχεται στο 50% των δαπανών που έχουν πραγματοποιηθεί ή στο 4,1% της αξίας της παραγωγής που διετέθη στο εμπόριο από την ΟΠ. Σε ορισμένες περιπτώσεις το ποσοστό χρηματοδότησης μπορεί να ανέλθει από 50% στο 60% των δαπανών.

Παράδειγμα: Ο.Π. η οποία το 2014 διέθεσε στο εμπόριο γεωργικό προϊόν αξίας 1 εκ. € συντάσσει Επιχειρησιακό Πρόγραμμα με επενδύσεις ύψους 82.000 € για το 2016. Στην περίπτωση αυτή η χρηματοδότηση που λαμβάνει από την Ε.Ε. ανέρχεται στις 41.000 €. Σε ειδικές περιπτώσεις η Ο.Π. μπορεί να λάβει ενίσχυση έως και 60.000 €

Τα Ε.Π. συντάσσονται και υπογράφονται από γεωπόνο.

Ποιες δράσεις χρηματοδοτούνται μέσω των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων

Παρακάτω εμφανίζονται κάποιες από τις δράσεις που θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν μέσω των επιχειρησιακών προγραμμάτων.

Α. Προγραμματισμός της παραγωγής

• Απόκτηση εξοπλισμού συλλογής προϊόντων και μέσων συλλογής για από κοινού χρήση από τους παραγωγούς μέλη.
• Εξοπλισμός για συστήματα άρδευσης.
• Εξοπλισμός πληροφορικής για τη βελτίωση της παρακολούθησης της παραγωγής.
• Αγορά μηχανολογικού εξοπλισμού που αφορούν την παραγωγής.
• Αγορά εξοπλισμού για δίκτυο μετεωρολογικών προειδοποιήσεων.
• Αγορά υλικών αντικατάστασης για επεμβάσεις επί υφιστάμενων θερμοκηπίων κλπ.

Β. Βελτίωση και διατήρηση της ποιότητας του προϊόντος

• Πιστοποιήσεις για βιολογική παραγωγή
• Πιστοποιήσεις για ολοκληρωμένη διαχείριση παραγωγής
• Πιστοποιήσεις για προστατευόμενες γεωγραφικής ενδείξεις και προστατευόμενες ονομασίες προέλευσης
• Πιστοποιήσεις ποιότητας με ISO, HACCP.
• Οργάνωση για ιχνηλασιμότητα κλπ.

Γ. Βελτίωση της εμπορίας του προϊόντος

• Επενδύσεις για παραλαβή, διαλογή, μεταποίηση, τυποποίηση, συσκευασία.
• Επενδύσεις για μέσα μεταφοράς του προϊόντος.
• Δημιουργία website.
• Μελέτες για έρευνα αγοράς, τεστ καταναλωτών.
• Διαφημιστικά φυλλάδια, καταχωρήσεις διαφημίσεων στον τύπο και ηλεκτρονικά μέσα.
• Συμμετοχή σε εκθέσεις κλπ.

Δ. Πρόληψη και διαχείριση κρίσεων – Προστασία του περιβάλλοντος

• Ασφάλιση παραγωγής
• Δωρεάν διανομή αποσυρομένων προϊόντων
• Αντικατάσταση υφιστάμενων συστημάτων άρδευσης.
• Περιβαλλοντική διαχείριση των υπολειμμάτων καλλιεργειών.
• Νέες εγκαταστάσεις ή αντικατάσταση των υπαρχόντων με φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΑΓΡΟBUSINESS  ΠΗΓΗhttp://www.ellinikigeorgia.gr/omades-paragogon-to-kleidi-tis-epituxias/